DNS Nedir?

DNS, Domain Name System'in kısaltması ve Türkçe karşılığı ise "Alan Adı Sistemi"dir. İnternet üzerindeki bilgisayarların veya diğer cihazların IP adreslerini, daha kolay hatırlanabilen alan adlarıyla eşleştiren bir sistemdir. İnternet üzerindeki her cihazın bir IP adresi vardır ve bu nedenle, DNS, kullanıcıların alan adları aracılığıyla internet üzerindeki hizmetlere erişmelerini sağlar.

Orbita olarak bu blog yazımızda sizlerin de en çok merak ettiği "DNS" konusunu ele aldık. Şimdi gelin birlikte "DNS Nedir" sorularınızı yanıtlayalım.

DNS Sunucusu Nedir?

DNS sunucusu, Alan Adı Sistemi (DNS) hizmetini sağlayan bir bilgisayar veya sunucu yazılımıdır. Bu sunucular, alan adlarıyla ilişkilendirilmiş IP adreslerini çözümleyen ve talep edilen alan adlarına yönlendiren hizmetleri kapsamaktadır.

DNS sunucuları, genellikle bir ağda veya internette IP adreslerini alan adlarına çözümlemek için kullanılır. Kullanıcıların bir web sitesine, e-posta sunucusuna veya diğer çevrimiçi hizmetlere erişirken kullandıkları alan adlarını, karşılık gelen IP adreslerine dönüştürmek için DNS sunucularına ihtiyaçları vardır.

Bir DNS sunucusunun genellikle birincil ve ikincil olarak iki ana türü vardır.

Birincil DNS Sunucusu

Birincil DNS sunucusu, bir alan adının kayıtlarını doğrudan yöneten ve güncelleyen ana sunucudur. Alan adları için kayıtların ekleme, güncelleme veya silme işlemleri bu sunucu üzerinde gerçekleştirilir.

Alan adının sahibi veya yetkilisi tarafından yönetilir ve genellikle kayıtları doğrudan düzenleme yetkisine sahiptir. Diğer DNS sunucuları, bu birincil sunucudan alan adı bilgilerini belirli aralıklarla alarak (genellikle yenileme aralığı olarak adlandırılır), güncel bilgileri alır ve kendi belleklerinde saklarlar.

Ayrıca birincil DNS sunucusunun başarılı bir şekilde çalışabilmesi için güvenilir bir ağ bağlantısına ve yedekleme stratejilerine sahip olması önemlidir.

İkincil DNS Sunucusu

İkincil DNS sunucusu yani yardımcı, birincil DNS sunucusundan alan adı bilgilerini alarak onların kopyalarını saklayan ve güncelleyen bir sunucudur.

Birincil sunucu, güncellemeleri sağlamak için ikincil sunucuya periyodik olarak alan adı bilgilerini iletmelidir. İkincil sunucu, ana sunucunun yedek bir kopyasını sağlar ve gerektiğinde trafiği yönlendirebilir.

Birincil sunucunun erişilemez hale gelmesi durumunda, ikincil sunucu, alan adı bilgilerini hala sağlayabilir ve bu nedenle hizmetin kesintisiz devam etmesine yardımcı olabilir. İkincil sunucu, birincil sunucunun yükünü azaltarak daha büyük bir ağ üzerinde performans ve yedekleme sağlayabilir.

Özet olarak her iki tür de DNS sisteminin sağlam ve güvenilir çalışmasında önemli bir rol oynar. Birincil sunucu, alan adı kayıtlarını doğrudan yönetirken, ikincil sunucu, bu kayıtların yedeklenmiş kopyalarını saklayarak ve güncelleyerek yedekleme ve trafik yönlendirme işlemlerini gerçekleştirir.

DNS Nasıl Çalışır?

Web tarayıcılarının adres çubuğuna girdikleri an, kullanıcılar sanki sihirli bir dünyaya doğru yolculuğa çıkıyor gibi hissederler. Ancak, bu büyülü yolculuk, gerçekte bir dizi karmaşık ve gizemli DNS aramasıyla başlar. Bu anlık gibi görünen eylem aslında bir dizi önemli adımdan oluşur; işte o karmaşık süreç, DNS araması veya DNS çözümleme olarak adlandırılır.

Diyelim ki Orbita'nın web sitesine gitmek istiyorsunuz, bu yüzden tarayıcınızın adres çubuğuna orbita.com.tr yazdınız. Bu durum da DNS isteği göndermiş oluyorsunuz.

Daha sonra bilgisayarınız, gönderdiğiniz etki alanının DNS kaydını yerel olarak depolayıp depolamadığını kontrol ediyor ve DNS kaydı, tam olarak nitelikli bir alan adı ile ilişkilendirilmiş bir IP adresi haline geliyor.

Öncelikle, bilgisayarınız yerel olarak ana bilgisayar dosyasını ve önbelleğini kontrol ediyor. Ana bilgisayar dosyası, işletim sistemindeki IP adresleriyle ana bilgisayar adlarını eşleştiren basit bir metin dosyasıyken önbellek ise geçici verileri depolayan bir donanım veya yazılım bileşeni haline geliyor.

Web Sitesi Yüklerken Hangi DNS Sunucuları Kullanılır?

Bilgisayarınız, öncelikle yerel önbelleğinde veya ana bilgisayar dosyasında (hosts dosyası) arama yapar. Bu dosyalarda alan adlarının IP adresleriyle eşleştiği kayıtlar bulunur. Eğer bu kayıtlarda aradığınız alan adı yoksa veya eşleşen bir IP bulamazsa, DNS sorgunuzu çözebilmek için DNS sunucularına yönlendirilirsiniz.

Aşağıda tüm adımlarını sizler için açıkladık. Şimdi gelin birlikte inceleyelim.

DNS Çözümleyici

DNS çözümleyici veya rekürsif çözümleyici, bir bilgisayar ile diğer DNS sunucuları arasında aracı bir rol üstlenir. Temel görevi, bir isteği diğer alan adı sistem sunucularına iletmek ve yanıt alındıktan sonra kullanıcıya iletmektir.

DNS çözümleyici, bir istek aldığında, öncelikle alan adı için eşleşen bir IP adresini kendi önbelleğinde arar. Eğer bu IP adresi önbellekte bulunursa, DNS sunucularına yönlendirilen istek burada sona erer ve istenen siteye hızlıca erişim sağlanır.

Ancak, önbellekte eşleşme bulunamazsa, DNS çözümleyici isteği bir sonraki DNS sunucusuna, yani kök ad sunucusuna gönderir. Burada, istenen alan adının IP adresini bulmak için gerekli bilgiler elde edilir ve sonuç, DNS çözümleyicinin önbelleğine kaydedilir, böylece gelecekteki benzer istekler daha hızlı bir şekilde yanıtlanabilir.

Kök Ad Sunucusu

Kök ad sunucusu veya kök DNS sunucusu, DNS hiyerarşisinin en yüksek noktasında yer alır ve sanki bir referans kütüphanesi gibidir. Burada, bir alan adıyla eşleşen IP adresini saklamaz; bunun yerine, bu bilginin nerede bulunabileceğine dair yönlendirmeler sağlar.

Özyinelemeli DNS çözümleyiciden bir istek aldığında, kök ad sunucusu, istenen alan adının üst düzey etki alanını tanımlar. Sonrasında, özyinelemeli çözümleyiciyi doğru TLD (Üst Düzey Alan) ad sunucusuna yönlendirmek üzere talimat verir.

TLD Ad Sunucusu

TLD (Üst Düzey Alan) ad sunucusu, belirli bir üst düzey etki alanını kullanan alan adlarıyla ilgili bilgilerin saklanması ve yönetilmesinden sorumlu bir DNS sunucusudur. TLD'ler, .com, .org, .online ve .net gibi alan adlarının en üst düzeyidir.

Örneğin, eğer sorgunuz wikipedia.com'un IP adresini bulmaksa, kök ad sunucusu, DNS özyinelemeli çözümleyiciyi .com TLD ad sunucusuna yönlendirir. Ardından TLD ad sunucusu, çözümleyiciye eşleşen IP adresinin belirli bir yetkili ad sunucusundaki konumu hakkında bilgi verir.

Yetkili Ad Sunucusu

Yetkili ad sunucusu veya yetkili DNS sunucusu, DNS çözümleme sürecindeki son yetkilidir. Ziyaret etmek istediğiniz alan adına ait IP adresi dahil tüm bilgileri saklar. Özyinelemeli çözümleyici, IP adresini bu sunucudan alır ve sizi istediğiniz siteye yönlendirmek için bu bilgileri bilgisayarınıza geri gönderir.En son, alan adı sistemi çözümleyicisi, yetkili ad sunucularından toplanan IP adreslerini geçici olarak depolar ve DNS önbelleğe alma işlemini tamamlar. Bu durum aynı siteyi bir sonraki ziyaretinizde daha önce elde edilen IP adresi eşleşmesini hızlı bir şekilde geri göndererek İnternet'e daha hızlı erişmenizi sağlar.

DNS Sunucuları Arızalandığında Ne Olur?

DNS sunucuları arızalandığında, İnternet üzerinde bazı sorunlar ortaya çıkabilir ve kullanıcılar web sitelerine erişimde zorluk yaşayabilirler. Şimdi gelin birlikte DNS sunucularının arızalanması durumunda oluşabilecek olası sorunları inceleyelim.

• Alan adlarının çözümlemesi başarısız olabilir: DNS sunucuları arızalandığında, kullanıcılar alan adlarıyla ilişkili IP adreslerini çözümleyemezler. Bu durumda, kullanıcılar tarayıcılarında veya diğer uygulamalarda alan adlarını girdiklerinde, hedef web sitesine erişemeyebilirler.

• Yavaş veya kesintili İnternet bağlantısı: DNS sunucularındaki bir arıza, İnternet bağlantısının yavaşlamasına veya kesilmesine neden olabilir. Çünkü kullanıcıların istekleri DNS çözümlemesi için beklemekte veya iletilmekteyken, hedef web sitelerine erişimde gecikmeler olabilir veya hiç bağlantı sağlanamayabilir.

• Yanlış yönlendirme veya hatalı sayfa yüklenmesi: DNS sunucularındaki bir arıza, kullanıcıları yanlış yönlendirebilir veya hatalı sayfaların yüklenmesine neden olabilir. Örneğin, yanlış IP adresine yönlendirme yapılabilir veya bir web sitesi, beklenmedik bir şekilde başka bir web sitesinin sayfasını gösterebilir.

• E-posta ve diğer ağ hizmetlerinde sorunlar: DNS sunucularının arızalanması, e-posta ve diğer ağ hizmetlerinin doğru şekilde çalışmasını engelleyebilir. Çünkü bu hizmetler genellikle DNS çözümlemesi gerektirir ve DNS sunucularına erişilemezse iletişim sorunları ortaya çıkabilir.

• Güvenlik riskleri: DNS sunucularının arızalanması, bazı güvenlik risklerini de beraberinde getirebilir. Örneğin, kullanıcılar yanlış yönlendirmelerle karşılaşabilir veya kötü niyetli kişiler, DNS arızası sırasında sahte DNS yanıtları göndererek kullanıcıları yanıltabilir veya zararlı içerik sunabilir.

Bu nedenlerle de, DNS sunucularının sağlıklı ve güvenilir bir şekilde çalışması, internet erişiminin düzgün ve güvenli bir şekilde devam etmesi açısından son derece önemlidir.

Orbita olarak sizler için hazırladığımız bir blog yazımızın daha sonuna geldik. Daha fazla dijital stratejik ipuçlarına ve bilgiye ihtiyacınız varsa hemen blog sayfamızı inceleyebilir, dijitalde aktif kalmak için bizleri Instagram ve LinkedIn üzerinden takip edebilirsiniz.